نمونه خاك

 ايده‌­آل‌­ترين نمونه خاك بايستي حداقل 400 گرم وزن داشته باشد (جهت انجام آزمایشات خاک آورده شده از مزرعه باید 1-1/5 کیلوگرم باشد). نمونه‌­ها بايستي داخل يك پاكت پلاستيكي ريخته شود و اين پاكت داخل پاكت ديگري قرار گيرد. اطلاعات هر نمونه را بايستي روي پاكت نوشت به طوري‌كه پاك نشده و بتوان آن را خواند. اطلاعات شامل محل نمونه‌­برداري، عمق نمونه، نام زارع و نوع محصول تاريخ نمونه برداري و نمونه بردار است. به­ عنوان يك قاعده كلي اراضي كشاورزي كه تا 10 هكتار وسعت داشته باشند را به­ عنوان يك واحد نمونه­ برداري مي­‌توان محسوب كرد، به شرطي كه كل مزرعه از بابت جنس خاك، نوع زراعت قبلي و نوع كود استفاده شده يكسان باشد. اراضي بزرگ و نيز اراضي كه از نظر خاك يكنواخت نيستند بايد به قطعات كوچك‌تر يك‌دست تقسيم شده و از هر قسمت جداگانه نمونه‌­برداري كرد.

هدف: تجزيه وشناخت خاک و در نتيجه مورد استفاده قرار دادن آن است

 تقسيم بندی زمين: بر اساس نوع زمين، نوع گياه و شيب يا مسطح بودن

نمونه خاك

روشهای نمونه برداری

الف: روش محور مختصات

ب: روش شبکه بندی

 ج: روش چند ضلعی: چند ضلعی نا مشخص را در نظر گرفته ومحل تالقی را علامت می‌زنيم.

د: روش زیگزاگی: بر اساس گياهان زراعی و صيفی(گل وگياه) از عمق 0-30 سانتی‌متری نمونه برداری می­‌کنيم ولی برای درختان تا عمق 120 سانتی‌متری نمونه برداری می­کنيم که بسته به نوع گیاه و نیز تقسیم بندی لایه‌­های خاک از اعماق 0-40 ، 80-120،40-80 سانتی‌متری نمونه برداشته مي­‌شود.

انواع نمونه

نمونه ساده: اگر هر يک از نمونه‌های برداشت شده را به طور جداگانه مورد تجزيه قرار دهیم به آن نمونه ساده گویند.

نمونه مرکب: اگر تعدادی نمونه ساده را مخلوط کرده و یک نمونه برداريم به آن نمونه مرکب گويند.

نمونه دست نخورده: اگر نمونه حالت و ساختار طبيعی خاک را برای ما حفظ کند به آن نمونه دست نخورده می‌گویند.

نمونه دست خورده: اگر نمونه حالت و ساختار طبيعی خاک را برای ما حفظ نکند به آن نمونه دست خورده مي‌گویند. زمان نمونه برداری

موقعی که خاک از نظر رطوبت حالت گاورو داشته باشد و يا رطوبت كمتر از رطوبت در حالت ظرفيت زراعی مزرعه باشد. نمونه‌­برداري را در پاييز بعد ازبرداشت محصول و در بهار قبل از معمولا کاشت انجام می‌دهند.

انواع نمونه

نکات مهم در نمونه‌­برداری

 خاک با ماده خاصی آلودگی نداشته باشد، نمونه از محلی برداشت شود که معرف کل زمين مورد نظر باشد،  عمق نمونه‌­برداری بسته به نوع گیاه فرق می‌کند،  برای هر نمونه، اطالاعات مورد لزوم یادداشت شودف نمونه­‌ها باید در هوای آزاد خشک شوند، در مزارع و باغ‌ها محلی برای جمع آوری کود حیوانی معمولا در نظر می‌گیرند که نباید نمونه‌­برداری از اين محل صورت گیرد، نمونه باید حتی ­المقدور بصورت مرکب تهیه شود. به عبارت دیگر از چند نقطه زمین نمونه تهیه شود و پس از اینکه نمونه‌­ها با هم مخلوط شدند از مجموع آنها یک نمونه برای ارسال به آزمایشگاه تهيه شود.

عمق نمونه‌­برداری بسته به نوع گیاه و محصول کشت شده دارد، چنانچه ریشه گیاه سطحی باشد گرفتن نمونه از عمق ۰ تا ۳۰ سانتی‌متر یا ۰ تا ۲۵ سانتی‌متر کفایت میکند. اما در خصوص درخت یا درختچه‌­ها که ریشه عمیقی دارند، باید از خاک تحت ­الرض نمونه برداشت شود. نمونه­‌برداری یک بار از عمق ۰ تا ۳۰ سانتی‌متر و بار دیگر از عمق ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر انجام می‌­گیرد و همينطور از اعماق پايين‌تر نمونه­برداري بايد صورت پذيرد. باید زمان نمونه­‌برداری، محل نمونه‌­برداری، تاریخ نمونه‌­برداری و نام شخص نمونه­‌بردار یادداشت شود. قبل از ارسال نمونه‌­ها به آزمایشگاه، باید آنها در هوای آزاد روی یک مقوا پهن و خشک شوند که به آن اصطلاحا خاک هوا خشک می‌گویند. سپس نمونه­ها به آزمایشگاه ارسال مي‌­گردند در آنجا یکسری اطلاعات اولیه از كشاورز گرفته می­شود. در فرم‌های مخصوص، اطلاعاتی مانند نام نمونه بردار، نام كشاورز، نام مزرعه و يا باغ، نام ده یا شهر، تاریخ نمونه‌­برداری، محل دقیق نمونه برداری و وضعیت آب آبیاری (چاه، منبع آب یا …)، نوع محصول کشت شده یادداشت می­‌شود. مشکلاتی که باعث شده است که كشاورز یا تولید کننده، نمونه را برای آزمایش بیاورد نیز یادداشت می­‌شود. اینکه آیا علائم گفته شده روی گیاه هم مشاهده می­‌شود؟ و همچنین تاریخچه مصرف کود، نوع کود و زمان مصرف آن نیز از جمله اطلاعاتی می­باشد که باید از كشاورز پرسیده و یادداشت شوند.

وسایل مورد نیاز نمونه برداری

مته نمونه­‌برداري چرخشي (در صورت در دسترس نبودن، بيل و يا بيلچه ترجيحا از جنس ضدزنگ)

نمونه‌­هاي كه به آزمايشگاه ارسال مي­‌گردد بايستي نماينده تمامي خاك مزرعه و يا باغ باشد كه از آن نمونه برداري صورت مي‌پذيرد. زمين محل آزمايش بايستي کاملا يكنواخت بوده و هيچ تفاوت آشكاري در آن ديده نشود. در غير اين صورت از اراضي غير يكنواخت با زمين اصلي، بايد نمونه‌اي جداگانــه تهيه شود. براي تهيـه يك نمونه بايستي در مسيري به شكل (W) در سطح مزرعه، نمونه‌هاي فرعي را تهيه كرد. توصيه مي­‌شود كه براي تهيه هر نمونه 20 تا 30 نمونه فرعي گرفته شود. نمونه­‌هاي فرعي بايستي کاملا مخلوط شده و از آن يك نمونه 1 تا 5/1 کیلو گرمي براي ارسال به آزمايشگاه تهيه شود.

وسایل مورد نیاز نمونه برداری

مسير گرفتن نمونه‌­هاي فرعي طرز نمونه‌­برداري از خاك مزارع

انتخاب مسير نمونه‌­برداري با استفاده از شكل W مي‌توانيم مسير نمونه‌­برداري خود در مزرعه را تعيين كنيم. با توجه به شكل‌هاي پايين W فرضي را طوري روي زمين تصوير مي‌كنيم كه شروع و پايانش دور از محل ورود به مزرعه باشد و همچنين از نقاطي كه نمايانگر كل زمين نيست نيز نگذرد (مثل كنار پرچين‌­ها، محل انبار شده كود حيواني، محل‌هاي آغشته به ذغال و خاكستر چوب و غيره) چگونگي انجام عمل نمونه­‌برداري در مسير W فرض شده بر روي زمين حداقل 20 نمونه با فاصله‌­هاي مناسب به شرح زير بر مي‌داريم. ابتدا 5 سانتي‌متر رويه خاك را کاملا كنار ميزنيم 1-1/5 كيلو گرم از خاك در عمق 30 سانتي‌متري (30 سانتي‌متر بعد از برداشتن 5 سانتی‌متر رويه خاك) را برداشته داخل سطل پلاستيكي مي‌ريزيم. بنابراين حداقل با20 بار نمونه­‌برداري حدود 10 كيلوگرم خاك داخل سطل می‌ریزیم. خاك داخل سطل را به ­خوبي به­ هم مي‌زنيم و سعي مي‌كنيم خاكي از درون سطل بيرون نريزد. از خاك مخلوط شده داخل سطل بيشتر از نصف كيسه پلاستيكي نمونه­‌برداري (حدود 1000-1500گرم) را پرمي‌كنيم و سر كيسه را محكم مي‌­بنديم. سپس روي كيسه را برچسب زده، مشخصات را نوشه.

نمونه برداری از باغ، کاری بسیار مهم و تعیین کننده بوده و درجه دقت و صحت نتایج بدست آمده به آن بستگي دارد. نمونه برداشت شده از یک قطعه باغ بایستی به گونه‌­ای باشد تا بتوان آن را نماینده کل خاک باغ دانست. بهترین روش متداول جهت نمونه برداری از باغ روش لوزی می‌باشد. جهت کشت­‌های باغی ابتدا باغ را به قطعات 4-5 هکتاری تقسیم نموده سپس به صورت تصادفی درختانی از وسط قطعه – اول قطعه – آخر قطعه- و سمت چپ و راست قطعه انتخاب سپس در محل سایه انداز جایی که ریشه­‌های فرعی وجود دارند چاله‌ای به عمق حدود 100 سانتي‌متر حفركرده و بعد از عمق ۰-۳۰ ، ۳۰-۶۰ و یا 60-90 سانتی‌متری به صورت جداگانه نمونه برداری انجام مي­‌شود. سپس نمونه‌­های خاک ۰-۳۰ سانتی‌متری را باهم و ۳۰-۶۰ نیز باهم و نمونه‌­های 60-90 را با هم به طور جداگانه مخلوط مي‌گردد. مقدار نمونه لازم از هر مخلوط ۱ تا 1/5 کیلوگرم می­‌باشد که جهت ارسال به آزمایشگاه کافی می­‌باشد. در هر قطعه باغ حداقل بایست ۴ تا۵ چاله حفر گردد خاک‌های جمع­ آوری شده بایستی پس از مخلوط شدن در کیسه­‌های پلاستیکی تمیز ریخته و پس از گذاشتن برگه مشخصات داخل آن، به آزمایشگاه ارسال گردد.

مسير گرفتن نمونه‌­هاي فرعي طرز نمونه‌­برداري از خاك مزارع

نحوه نمونه برداری

برای نمونه گیری از خاک ابتدا با بیل گودالی به عمق 30 سانتی‌متر حفر کرده و سپس از کنار گودال از مقطع صفر تا 30 سانتی‌متر یک نمونه خاک به وزن تقریبی یک کیلوگرم برداشته شود. بهتر است برای دقت بیشتر مسیر برداشت نمونه‌ها از حاشیه زمین انتخاب نشود و حدود چند متر فاصله رعایت شود. پس از جمع آوری و ریختن نمونه‌های خاک در ظرف مخصوص، آنها را بر روی یک پارچه یا نایلون تمیز ریخته تا خشک گردند. خشک نمودن خاک بعد از نمونه­برداری از فعالیت میکروارگانیسم­‌های تجزیه کننده مواد آلی خاک جلوگیری می­کند در نتیجه می‌توان برآورد دقیق‌تری از میزان نیتروژن خاک داشت.لازم به ذکر است برای خشک نمودن نمونه‌­ها نباید از وسایل حرارتی مصنوعی استفاده کرد. بعد از خشک شدن، نمونه­‌های جمع آوری شده را به خوبی با هم مخلوط نمایید. چنانچه در بین نمونه­‌ها کلوخه خاک وجود داشته باشد نباید آنها را حذف کنیم بلکه کلوخه‌­ها را خرد کرده و سپس از مخلوط به دست آمده یک نمونه به وزن تقریبی 1-1/5کیلوگرم جدا و آن را در داخل یک کیسه پلاستیکی تمیز قرار داده و پس از نوشتن مشخصات دقیق بر روی کارت شناسایی نمونه شامل: نام زارع، محل مزرعه، نام روستا و شهرستان، مساحت قطعه، عمق ً مصرف شده و نمونه برداری، کشت قبلی، نوع و میزان کودی که احتماال تاریخ نمونه برداری را نیز داخل کیسه پلاستیکی حاوی نمونه خاک قرار داده و درب آن را بسته و هر چه سریع‌تر به آزمایشگاه خاکشناسی منتقل می­‌گردد.

ممنون که در این مقاله هم با زیست آزمون پارس همراه بودید.