مقدمه
با در نظر نگرفتن آبیاری بارندگی، میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی نشان دهنده مهمترین نوع مصرف آب در سراسر جهان است (حدود 70٪ از کل آب مصرفی در همه بخش‌ها). از آنجایی که کشورهای در حال توسعه اغلب در مناطق خشک یا نیمه خشک قرار دارند، نیاز آبی برای آبیاری محصولات در این کشورها 81% در مقایسه با %45 در کشورهای توسعه یافته است. در کشورهای در حال توسعه، کشاورزی نه تنها منبع غذایی است، بلکه %80 درآمد حاصل از صادرات را نیز شامل میشود و در نتیجه، هر نوع آب موجود برای آبیاری مهم است. تخمین زده میشود که استفاده کشاورزی از فاضلاب تصفیه نشده در سطح جهان در بیش از 20 میلیون هکتار در حدود 50 کشور انجام شود. از نظر حجم، این رویکرد بسیار مهم‌تر از استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده است. تا زمانی که فاضلاب تصفیه نشود و تقاضای آب برای آبیاری افزایش یابد، این نابرابری به نفع پساب تصفیه نشده ادامه خواهد داشت. در ادامه به اثرات مثبت و منفی استفاده از پساب در کشاورزی اشاره خواهد شد.
استفاده از پساب در کشاورزی
اثرات منفی بر سلامتی
استفاده مجدد از فاضلاب اثرات مثبت و منفی بر سلامت و محیط زیست دارد که مهمترین آنها به سلامت انسان مربوط میشود. نگرانی‌های سلامت عمومی از دو نوع آلاینده ناشی میشود: پاتوژن‌ها و ترکیبات شیمیایی. مهمترین بیماری‌ها از آلاینده‌های بیولوژیکی سرچشمه می‌گیرند، زیرا این نوع آلاینده‌ها از نظر تعداد بسیار مهم‌تر هستند و به سرعت خود را نشان می‌دهند، به ویژه در کودکان و سالمندان در مناطق کم‌درآمد، که اغلب دچار سوء تغذیه بوده و جزء گروه‌های تحت حمایت هستند. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بیماری‌های اسهالی سالانه عامل 1.8 میلیون مرگ و میر هستند که 88% آن به دلیل بهداشت و منابع آب ناسالم است.
بیماری‌های مرتبط با قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
غلظت اکثر مواد شیمیایی در فاضلاب یا محصولات آبیاری شده با فاضلاب، تقریباً همیشه آنقدر بالا نیست که منجر به اثرات حاد سلامتی شود. اثرات مزمن سلامتی (مثل سرطان) معمولاً پس از سال‌ها قرار گرفتن در معرض آن رخ می‌دهد و اثراتی را ایجاد می‌کند که می‌تواند به جای استفاده کشاورزی از فاضلاب، به طیف وسیعی از عوامل محیطی مرتبط باشد. با این وجود، بیشترین نگرانی‌ها به دلیل قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین، آلاینده‌های آلی و آلاینده‌های بیولوژیکی ایجاد می‌شوند. از مهمترین فلزات سنگین می‌توان به کادمیوم و کروم اشاره کرد. کادمیوم برای انسان‌ها و حیوانات سمی است و کلیه‌ها و کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین، زمانی که از پساب‌های صنعتی برای آبیاری استفاده میشود، کادمیوم نگرانی قابل توجهی ایجاد می‌کند. سایر فلزات باقی مانده (مس، مولیبدن، نیکل و روی)، قبل از رسیدن به سطوح مضر برای انسان‌ها و حیوانات به گیاهان آسیب می‌رسانند و هیچ آستانه سم شناسی انسانی برای آنها از طریق استفاده از فاضلاب برای آبیاری شناسایی نشده است. برخی از ترکیبات آلی موجود در فاضلاب سمی یا سرطان زا هستند یا اثرات جنینی دارند. علاوه بر این، بیشتر این ترکیبات آلی سمی دارای اندازه بزرگ و وزن مولکولی بالایی هستند که جذب آنها توسط گیاهان را دشوار می‌کند. در دراز مدت، ترکیبات آلی تمایل دارند در خاک انباشته و تخریب شوند. در واقع، بیشتر خطرات، ناشی از استفاده از آفت‌کش‌های باقی مانده روی سطح میوه‌ها و برگ‌ها است که به جای استفاده از فاضلاب برای آبیاری، مستقیماً در مزارع استفاده می‌شوند.
بیماری‌های مرتبط با قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
تاثیرات مثبت استفاده از فاضلاب برای آبیاری
جنبه‌های مثبت زیادی در رابطه با استفاده از فاضلاب برای آبیاری وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند. برخی از این تاثیرات عبارت اند از:
- کمک به امنیت غذایی.
- احیای مواد مغذی موجود در فاضلاب برای افزایش بازده محصولات و کاهش مشکلات اوتروفیکاسیون.
- آبیاری در تمام طول سال، تولید دو تا چهار محصول در سال.
- امکان کاشت تنوع وسیع‌تری از محصولات با سودآوری بیشتر، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک.
- بازیافت مواد آلی به خاک، بهبود بهره وری و پتانسیل آن برای آلودگی فاضلاب.
- کاهش هزینه‌های تولید مربوط به هزینه‌های کود و آب.
- کاهش مصرف کودهای مصنوعی.
- یک روش کم هزینه دفع فاضلاب که می‌تواند در شرایط کنترل شده نیز بهداشتی باشد.
- شارژ سفره‌های زیرزمینی از طریق نفوذ.
- افزایش درآمد و معیشت برای جمعیت فقیر.
- بهبود شرایط سلامت با بهبود تغذیه.
تاثیرات مثبت استفاده از فاضلاب برای آبیاری
نتیجه گیری و چشم اندازهای آینده
استفاده از پساب یا آب‌های آلوده برای آبیاری کشاورزی یک روش معمول در بسیاری از نقاط است و مزایایی را برای کشاورزان و جمعیت فقیر فراهم می‌کند. پیش بینی میشود تا سال 2050، حداقل یک نفر از هر چهار نفر در کشوری زندگی کند که تحت تاثیر کمبود مزمن یا مکرر آب شیرین قرار دارد. با توجه به این وضعیت و تقاضای زیاد برای مصرف آب در بخش کشاورزی، استفاده مجدد از آب برای سایر مصارف برای کمک به جمعیت رو به رشد افزایش می‌یابد. از آنجایی که رشد یکسان پوشش بهداشتی در کشورهای در حال توسعه دشوار خواهد بود، انتظار می‌رود استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه نشده نیز افزایش یابد. برای مقابله با این وضعیت، دولت‌ها باید اقدامات حفاظتی مقرون به صرفه و قابل اجرا را برای کنترل خطرات بهداشتی به کار گیرند. چالش اصلی در انجام این کار، ایجاد یک سیاست صحیح برای به حداکثر رساندن منافع و در عین حال به حداقل رساندن معایب برای سلامت و محیط زیست خواهد بود.
سپاسگذاریم که در این مقاله هم با آزمایشگاه زیست آزمون پارس همراه بودید.
بدون نظر