شمارش کل باکتری ها
شمارش کل باکتری ها و کنترل مستمر آنها ( TBC) توسط تکنیک ها و روش های مختلف برای تعیین تعداد باکتری های موجود در نمونه های آب آشامیدنی، آب صنعتی و پساب مهم و ضروری است.
در زمینه های مختلف باکتری‌شناسی، بعد از شناسایی باکتریها (در بیشتر مواقع) شمارش باکتریها و تعیین تعداد آنها در واحد حجم ضروری است. این شمارش به خصوص در مورد باکتری‌های بیماری‌زا اهمیت بسیار زیادی دارد.
با انجام شمارش در محدوده‌های زمانی مشخص میتوان سرعت تکثیر باکتری و گسترش عفونت و بیماری در بدن یک فرد بیمار و یا در قلمرو گسترده‌تر در یک جامعه پی برد.
تاکنون متخصصان میکروبیولوژی برای شمارش و تعیین تعداد باکتری ها از روشهای مختلفی استفاده کردند.
به کمک اندازه‌گیری مقدار گاز تولید شده در خصوص باکتری‌های تولید‌کننده گاز در شرایط آزمایشگاهی و در لوله آزمایش، میتوان تعداد باکتریها را به صورت نسبی به دست آورد.
بااندازه‌گیری میزان کدورت ایجاد شده در محیط کشت تعداد باکتریها را میتوان مشخص کرد. شمارش با پلیت‌های استاندارد (روش کمی) یکی دیگر از روشهای شمارش باکتری‌های موجود در شیر، آب و مواد غذایی است.
کاربرد این روش در مراکز آزمایشگاهی بیشتر است و درصد اطمینان آن بالاتر است. حین انجام این روش‌ها، تهیه رقت از باکتری‌های مورد مطالعه در طی مراحل مختلف بسیار مهم است.
استفاده از رقت‌سنجی برای شمارش باکتریها در مراکز آزمایشگاهی واحدهای نگهداری و تهیه شیر و مواد غذایی و همچنین در تصفیه آب کاربرد فراوانی دارد.
فرایند شمارش میکروارگانسم ها
فرایند شمارش کلی میکروارگانیسم ها به عنوان فرآیندی برای تعیین تعداد کل میکروارگانیسم ها (باکتری، قارچ، مخمر) در یک نمونه مشخص است.
دلایل زیادی وجود دارد تا محققان تعداد میکروارگانیسم‌ها را محاسبه یا تعداد رو به رشد این میکروب ها را در شرایط خاص مقایسه کنند. این کار بخشی از کارهای رایج در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی غذا، آب و لبنیات است.
اطلاع از تعداد این میکروارگانیسم‌ها در مواد غذایی و خوراک دام به آزمایشگاه‌ها به تشخیص بهداشتی بودن غذا یا آب موجود برای مصرف دام کمک میکند.این میکروارگانیسم ها از نظر اندازه بسیار کوچک هستند و با چشم غیر مسلح ما قابل مشاهده نیستند.
برای مطالعه این موجودات به یک میکروسکوپ با قدرت بالا نیاز است. برای این منظور دانشمندان پروتکل‌هایی با توان عملیاتی بالا ایجاد کرده‌اند تا شمارش تعداد این موجودات در هر نمونه را آسان‌تر کنند.
شمارش میکروارگانیسم ها
روش های مختلفی برای شمارش تعداد کلی میکروارگانیسم ها وجود دارد. رایج ترین روش برای اندازه گیری تعداد سلول های باکتریایی زنده، شمارش استاندارد کلنی ها است.
کلنی به اجتماع قابل مشاهده و متمرکز توده میکروبی در سطح محیط کشت گفته می شود. اطلاعات موجود فقط مربوط به باکتری های زنده است.
طی شمارش استاندارد کلنی، حجم کمی (1 – 0/1 میلی لیتر) از نمونه به تعداد نامعلومی (از باکتری ها) روی سطح یک پلیت آگار پخش می شود. پلیت های پخش شده در مدت زمان و دمای مشخصی در گرماخانه قرار می گیرد.
هر سلول باکتری زنده تکثیر می شود و یک کلنی قابل مشاهده ایجاد میکند. بعد تعداد کلنی‌ها شمارش می شود. تعداد کل سلولهای زنده به دست آمده از این روش در قالب تعداد واحدهای تشکیل دهنده کلنی (CFU) گزارش میشود.
اغلب نمونه ها حاوی تعداد زیادی سلول هستند و نمیتوان کلنی های آنها را مستقیما شمارش کرد. بنابراین حجم مشخصی از رقت های سریالیِ نمونه اصلی تهیه و کشت داده می شود.
پلیت با تعداد 30 تا 300 کلنی، نمونه ای ایده آل برای شمارش است. این محدوده به اندازه کافی زیاد است و نیاز به دقت آماری دارد، در عین حال به اندازه کافی کم است تا از اشتباهات ناشی از همپوشانی کلنی‌ها در حین شمارش جلوگیری شود.
مراحل کلی انجام تست
- تهیه رقت های مختلف از نمونه
- تهیه پلیت کانت آگار
- تلقیح و گرم خانه گذاری
- انتخاب پلیت ها با تعداد کلنی ها در محدوده استاندارد
- شمارش کلنی و در نهایت محاسبه تعداد کل کلنی ها.
- نمونه برداری از ماده مورد نظر مطابق استانداردها به گونه ای برداشته می شود که نماینده ای از نمونه واقعی باشد.
بازتولید سلول تمام ارگانیزم ها، برای تولید میکروارگانیسم های تک سلولی، مانند باکتری ها همواره در حال انجام است. پس رشد میکروبی اساساً با تولید مثل میکروبی مترادف است.
بر این اساس برای تعیین نرخ رشد و مرگ و میرهای میکروبی، لازم است آزمایش شمارش کل باکتریها TBC انجام شود. معمولا لازم است تعداد میکروارگانیسم ها در یک پلیت مشخص شوند.
مثلا توانایی تعیین ایمنی نمونه های آب و بسیاری از غذاها و داروها بستگی به دانستن سطح میکروارگانیسم ها در این محصولات دارد.
لازم به ذکر است تغییرات فیزیکی ـ شیمیایی آب در نتیجه فعالیت باکتری ها در آب آشامیدنی و آب های صنعتی و در نهایت تأثیر مستقیم بر انسان و محیط زیست دارد.
در‌بیشتر صنایع رشد میکروب ها در آب های صنعتی علاوه بر آلودگی محیط زیست، اپراتورها به دلیل نگرانی از آلودگی احتمالی خودشان شکایت می کنند.
براساس تحقیقات و پژوهش های انجام شده برآورد و شمارش کل باکتری ها بر اساس استاندارد متد جهانی SA.M-9215 انجام می شود،
حجم مشخصی از نمونه مورد نظر در شرایط کاملاً استریل و تعریف شده به آزمایشگاه منتقل و بر اساس روشهای موجود آزمایش لازم انجام می شود و در نهایت نتیجه اعلام می شود.
